dinsdag 10 mei 2016

Lelietje-van-dalen

Lelietje-van-dalen    (Convallaria majalis)

 

Lelietjes-van-dalen zijn heel gekend als de bloemen van 1 mei. Op die dag is het de gewoonte een boeketje meiklokjes te geven aan al wie je lief hebt. Dit is waarschijnlijk nog een restant van een oud Germaans gebruik. Het meiklokje was bij de Germanen toegewijd aan Ostara, de godin van de aanstaande lente en het opkomende licht.
Ze gooiden meiklokjes in het vuur omdat ze geloofden in de goddelijke waardigheid van Ostrara en uiting wilden geven aan hun respect. Bij de opkomst van het christendom was het uit met de carrière van Ostara. Zij ruimde de plaats voor Maria. De lelietjes-der-dalen staan van dan af mooi te wezen aan de voeten van Mariabeelden.
Convallaria is afgeleid van het Latijnse convallis (dal) en van het Griekse leiron (lelie). Majalis betekent " in mei bloeiend". Het heeft overigens nog een aantal andere volkse namen zoals het bij ons alom gekende Meiklokje, Zegeltjes, Meibloem, Dalkruid en boslelie.
De plant werd vroeger ingedeeld bij de Leliefamilie. Tegenwoordig deelt men ze in bij de Aspergefamilie (Asparagaceae).
 
Het welbekend aangenaam geurende meiklokje wordt 20 cm hoog en is een inheems bosplantje. Meiklokjes staan dan ook graag op een schaduwrijke standplaats. De planten gedijen goed op voedzame,  licht zure grond onder struikgewas. De ondergrondse wortelstokken groeien heel snel aan waardoor je al snel een mooi meiklokjestapijt verkrijgt.
Na de bloei draagt de plant ronde, erwtgrote, aanvankelijk groene, later oranjerode tot rode bessen.



Iedereen kent de lekkere geur van het meiklokje. Maar opgelet! Alle delen zijn giftig: bloemen, bladeren, stengel, bessen. Steek zeker nooit een meiklokje in de mond en wijs kinderen erop dat zelfs het likken aan de giftige bladeren of aan de nog giftiger bloemen zeer gevaarlijk is! Let op met het vaaswater waarin deze bloemen staan.
 
Alle delen van de plant bevatten irriterende stoffen (saponinen) en stoffen die giftig zijn voor het hart (hartglycosiden).
De plant bevat een twintigtal hartglycosiden, waarvan convallatoxine en convallatoxol de belangrijkste zijn. Deze stoffen hebben uitwerking op de hartspier en bloedsomploop, die vergelijkbaar is met deze van de hartglycosiden in gewoon vingerhoedskruid (digitalis purpurea). Het onoordeelkundig medicinaal gebruik van het lelietje-van-dalen is gevaarlijk.


 
Zware vergiftigingen door accidentele inname worden zelden gerapporteerd. Blootstellingen worden alleen beschreven in de korte periode waarin het plantje bloeit. Na inname treedt vaak braken op wat de opname van giftige stoffen beperkt. Het Antigifcentrum ontvangt jaarlijks 40 tot 60 oproepen in verband met het meiklokje. Meestal gaat het om 2 tot 4-jarige kinderen die op een steeltje of blaadje knabbelen, een besje opeten of van het vaaswater drinken.
De vaakst gemelde symptomen zijn braken, diarree en buikpijn. De inname van grote hoeveelheden plantenmateriaal kan in principe een effect hebben op het hart, met zwakte, bloeddrukdaling en vertraging van de pols als gevolg. Vergiftigingen met een effect op het hart worden bij mensen echter zeer zelden gerapporteerd.
Volgens de legende is het lelietje-van-dalen ontstaan toen Maria bittere tranen weende onder het kruis van haar zoon Jezus. Waar de tranen op de grond vielen groeide het tere plantje. Dit is uiteraard de legende want zoals gezegd werd de bloem al lang voor Jezus´ kruisdood aan de Germaanse lentegodin Ostara gewijd. De Rooms Katholieke kerk heeft de populariteit van planten die vroeger medicinaal gebruikt werden omgezet voor hun eigen gewin. Ze vertaalde de planten naar scènes uit de bijbel om derhalve populair te worden bij het publiek.  In het Engels wordt de plant trouwens ook nog steeds Maria´s tears genoemd.
Volgens de oude Germanen zou deze bloem geluk brengen in de liefde. De bloem symboliseert liefde en zuiverheid.
De bloemen en wortels worden door de farmaceutische industrie verwerkt, omdat deze de hartwerking kunnen beïnvloeden. In oude geschriften uit de 16e eeuw is te lezen dat deze kennis toen al bekend was. Ook werden de gedroogde bloemen toegevoegd aan snuiftabak.
Het  is een mild natuurgeneesmiddel voor het hart. Toch mag het alleen onder toezicht van een arts worden gebruikt. De cardenoliden in deze plant zijn zeer toxisch. De plant is een positief inotroop. Dat wilt zeggen dat het de contractie van de hartspier bevordert. Verder vertraagt het de prikkelgeleiding en hartslag.
 
Het lelietje-van-dalen is de nationale bloem van Finland.
Bronnen:
 Disclaimer bij het gebruik van deze blog
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden.  “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend phytotherapeut.
 

 
 

Geen opmerkingen: